Español
Galego
- O Arcebispo de Santiago de Compostela, monseñor Francisco José Prieto, participou na XIII Conferencia Internacional de Catedrais Europeas: Patrimonio Universal, Bens de Interere Cultural, celebrada en Córdoba os días 27 e 28 de novembro. Nesta entrevista presenta o modelo de xestión dun ben cultural da Igrexa visitado cada ano por millóns de persoas por representar o lugar de peregrinación de toda a cristiandade. Do diálogo entre catedrais europeas e todas as que son patrimonio da humanidade en España xudiron estes días estratexias de conservación e protección ao servizo de todos
Que recursos pon a Catedral de Santiago en servizo para garantir as visitas turísticas, a celebración da liturxia e a chegada numerosa de peregrinos?
A Catedral de Santiago, como é ben sabido, é un templo de peregrinación que abre as súas portas ás 7:15 e péchaas ás 21:00 hs. A basílica é de acceso libre, gratuíto e aberto, a ela achéganse peregrinos, fieis e visitantes. O criterio de precedencia márcao a orde de chegada, sen outro título e sen necesidade de xestionar ningún tipo de entrada: prior tempore potior iure.
Modelo que esixe dispoñer dun completo servizo de seguridade privada e un rigoroso control de aforo. En efecto, unha vez que se detecta que nas naves alcanzouse o número de persoas que determina o aforo, impídese o acceso; loxicamente, a capacidade de acollida dependerá de se os presentes están en movemento ou ocupan os seus lugares para asistir ás celebracións litúrxicas.
Todas as misas que se celebran na Capela Maior son do Peregrino. Media hora antes de que comecen procédese a informar a quen se atopa na Catedral que deben abandona ou, se desexan asistir á celebración, ocupar o seu lugar. De novo, ata completar aforo. Unha vez alcanzado non se poderá acceder ao templo ata unha vez evacuada a asemblea.
Os peregrinos reciben atención e acollida, coa entrega da Compostela no seu caso, no Centro Internacional de Acollida ao Peregrino; as novas tecnoloxías permitiron axilizar ese proceso de forma notable e moi satisfactoria. No devandito Centro os peregrinos contan con voluntarios que os acollen en distintas linguas e os informan das celebracións, na súa lingua nativa, que se ofrecen en distintas igrexas da cidade. Igualmente, ofréceselles acompañamento, participación en vixilias de oración e espazos para compartir.
Cando se reciben peregrinacións programadas moi numerosas arbítranse alternativas para que poidan celebrar noutro lugar se non é posible facelo na Catedral. Tamén se procura, de modo excepcional, algún modelo de visita á tumba apostólica na noite.
Na nosa Catedral celébranse todos os días catro misas na Capela Maior, podendo afirmar que o nivel de silencio, participación e respecto é notable.
Os bens relixiosos de interese cultural que manteñen viva a súa actividade litúrxica garanten dese modo a súa conservación?
Desde o comezo dos traballos de restauración do Pórtico da Gloria (2006) instaláronse na basílica distintos sistemas que permiten monitorizar todos os valores relevantes en orde á conservación do monumento.
Temos, ademais, a experiencia de rexistrar datos nas diferentes situacións e circunstancias que se viviron na Catedral nas distintas fases de restauración. A análise de todo ese material permítenos afirmar que a presenza de persoas na basílica, cos criterios de aforo asumidos, non poñen en risco o templo. Advertimos, certamente, que se orixinan desgastes ou deterioracións no mobiliario (de novo deseño e construción, que se repara ou substitúe neses casos) e algunha sucidade ou depósitos de po en lugares determinados. Os labores de mantemento conseguen que diso non resulten danos; en próximas datas, por exemplo, procederase á aspiración e limpeza semestral do baldaquino.
Todas as obras de conservación e restauración que levan a cabo obedecen a un único propósito: procurar que a Catedral, meta de peregrinos, siga mostrando a beleza da fe e da arte como espazo celebrativo e de encontro co Misterio de Deus. Ese foi o motivo que a construíu e que a siga mantendo viva co paso dos séculos.
Reclamarían estes bens algunha axuda externa para protexer e custodiar o seu legado inmaterial?
Desde logo, de feito, por exemplo, o servizo de seguridade é posible financialo grazas á colaboración xenerosa da Xunta de Galicia. Entendemos que a implantación dalgúns outros medios técnicos sería de gran axuda.
Como debe ser ese diálogo coas institucións?
O diálogo debe ser franco, fluído e ben ordenado institucionalmente. A experiencia que vivimos na Catedral con ocasión das grandes obras de restauración, ao noso parecer, foi modélico e permitiu unha optimización de fondos públicos implicando á Administración Central e Autonómica, cunha importante participación na súa xestión por parte da Fundación Catedral de Santiago.
Modelo que fixo posible elaborar proxectos con rigor e participación de especialistas das máis variadas disciplinas e técnicas; contratar e seguir as obras sen a presión de prazos en exceso perentorios e permitindo axustar á realidade real do ámbito de intervención os fondos que demandaba…
Cun seguimento rigoroso, non xa da Administración competente, que realizou un desempeño exemplar, tamén dos equipos da Casa da Fábrica que, como indico, caracterizábanse pola excelencia e a multidisciplinariedade.
Como cre que afecta o mantemento dos bens relixiosos de interese cultural a afluencia crecente de persoas?
Sería simplista e, sen dúbida, pouco rigoroso, afirmar que a afluencia de visitantes non afecta o monumento. Pero, tal e como xa advertín, o problema é tal se non se controlan os fluxos, pola contra, se se realizan con rigor técnico os seguimentos que demandan os usos e demais circunstancias relevantes (factores climáticos e outros), a nosa experiencia permítenos afirmar que os riscos se minimizan ao máximo.
Cada tres meses, ademais da monitorización continua, examínase o estado do Pórtico da Gloria desde a finalización da restauración; neste tempo non se percibiu danos ou alteracións reseñables.
Naturalmente, isto supón que en non poucos días do ano moitos peregrinos, fieis e visitantes non poden acceder á Catedral o día que o pretenden. Neste sentido convirá insistir na necesidade dunha adecuada preparación da visita á cidade.
No contexto europeo, como contempla vostede o estado de conservación da Catedral de Santiago e a xestión dos seus usos?
Suposto que o proceso de restauración da Catedral e o edificio claustral non está concluído, polo que non é posible afirmar que o estado do monumento é óptimo ou bo, atrévome a describir a nosa situación como un proceso no que se alcanzou un alto nivel de coñecemento do edificio construído, da súa historia, evolución, patoloxías…, pero seguimos estudando en colaboración con centros de investigación; tamén das súas necesidades, dos técnicos e técnicas axeitadas para afrontar case todas as intervencións; contamos con oficios rescatados que permiten acometer tarefas aparentemente pouco importantes con rigor; mantemos como obrigación a contemplación (ver intencionadamente) do monumento e canto contén, en orde a intervir con accións que chamamos de restauración continuada.
Lamentamos non contar cun modelo de participación e implicación das administracións estatal e autonómica que, connosco, tal e como aconteceu hai uns poucos anos, permitiunos afrontar retos de calado.
En fin, non se se o contexto europeo ten como referencia modelos de restauración como o que tivo lugar con Nôtre Dáme de París ou outros similares. Polo que a nós respecta, a xestión de usos, dito con toda modestia, está a mostrarse eficaz: a Catedral de acceso libre, gratuíto e aberto pero adecuadamente regulado en canto a aforos; o Museo coas súas distintas e variadas ofertas, cunha área didáctica que se ocupa das visitas de estudantes; o Centro Internacional de Acollida ao Peregrino coa súa misión específica (acollida, escoita, celebración…) que mobiliza un importante número de voluntarios de distintos países.
